quinta-feira, 10 de dezembro de 2020

La Chama de l pobo

 

Ls lhumes parecien nacer an bários sítos de l çcampado. Cumo se spertássen la fiesta. Las pessonas astrebien-se a saltar las labaredas i andában an correlinas a la buolta. Páixaros de lhibardade. I la chama chubie . La chama, las pessonas, las risadas i las castanhas tamien arrenbentában ne l aire. Las manos yá stan aquestumadas a sacá-las de la brasa. I por ende la lhéngua mirandesa amerosaba la palabra q’andaba de boca an boca. I quien nun sabie querie daprender. Cuido que l cielo i l riu s’ajuntórun pula quelor poética que tenien. I se ne ls lhumes ganhaba la mocidade yá ne l baile éran ls que tenien mais eidade que se çforrában, i bien, dua bida de trabalho. Beilában las modas de la tierra: l pingacho, las lhigas berdes, senhor Galandum, giriboilas…I ne l repasseado, la dança percipal, trocában de par i beilaba to l mundo. Era la ruoda de las gientes de la raia. Ua ruoda que tiraba las maleitas i ls delores, que ls uossos ban gastos. La comida i la buída rolában a ringalheira. Las mardomas ponien cun proua la puosta, las chouriças, la barbada de cochino i las sardinhas que de l mar s’achégan al praino. I quaijeque que nun las deixában assar. Yá sabemos que l cheiro aguça l apetite. I cun l pan de Paradela que bien sabien! I ls sodos, las roscas, las bolhas doces i de chicha, i l queiso de las cabras, tan fresquito, acabado de fazer. Neste magosto ye todo a baler.

 A camino de l assomadeiro de Paradela hai un castanheiro centenairo que ganhou, an 1999, l purmeiro prémio ne l cuncurso "An busca de la maior arble de l parque Natural de l Douro Anternacional". Ten 16,90 metros de altura, 4,90 metros de perímetro i un diámetro médio de la copa de 23,90 metros. Ye ua proua para Paradela, cumo se l’arble de la castanha tubisse algo sagrado. Ye l lhugar adonde purmeiro nace l sol an Pertual. Talbeç por isso hai un reloijo crabiado na peinha. Deilhi se bei la barraige de l Castro, de nuossos bezinos spanholes. Soubimos pul’antarneta, que l purmeiro decumiento desta aldé ye de 1145 que diç que Paradela pertencie al Arcebispo de Braga, que tenie ende ua albergarie. Ye tamien eilhi que l riu Douro entra an tierra pátria i brilha i quelobreia cun ganas de bailar culas arribas, para dar-le l sangre de la bida. Bie-se que ls burricos que benien de l passeio terminado para esse die, stában agora mais assossegados. I habie turistas que chegórun neilhes chubidos. Benírun d’apeto! I jurórun nun tornar a faltar al magosto de l’aldé. Até se fazírun amizades pul Facebook. Quejírun partilhar ls questumes de l pobo, por apego a ua cultura que nun quieren deixar apagar. Cumo se por ende tubíssen nacido. 

Era la fiesta de la castanha, 

Cumo naide tenie bisto 

L magosto de l pobo. 

Fraitas, tambores i gaitas de fuolhe bibrában 

Ne l cuorpo i ne coraçon. 

Era la música mirandesa, 

La música de siempre que pul mundo 

S’agarra a quien la sinte.


Teresa Almeida Subtil













domingo, 29 de novembro de 2020

VIAGENS . A Comoção do Lugar


 Eles vão outras vez ao Vale dos Fetos! diziam os amigos de Évora. Em boa verdade foram as crianças que nos fizeram companheiros de jornada. Deram as mãos, naturalmente. As férias decorriam pelo Luso. E, como sempre, aproveitávamos para conhecer as redondezas. O Vale dos Fetos foi uma paixão. E as hortênsias viajaram no meu olhar e, pouco a pouco, enfeitaram de poemas o meu jardim. Por lá a luz do sol era coada e as cores celestiais. As pontes, os ribeirinhos, as plantas, os carreiros davam um toque de romantismo ao vale. Recato e liberdade. Saltos, corridas e miradas demoradas. Este ambiente, que retenho, entusiasmava o grupo. As anedotas do casal de Évora eram alentejanas e alimentaram o pulsar dos dias e a juventude que respirávamos. Repassámos, depois, essas anedotas entre outros amigos, talvez para termos presente a vivacidade, o sentido de humor e o convívio de um tempo despido de obrigações. A atividade profissional também provocava a proximidade. Também é verdade que alentejanos e transmontanos entram, naturalmente, em cumplicidade.  Para eles, a praça do Giraldo era ponto de encontro, de festa, e girava nas conversas com um entusiasmo fora do comum. A vida passava por ali. A praça é, geralmente, a sala de visitas de qualquer localidade e, quando um dia regressávamos do Algarve, não resisti. Apesar do calor infernal de agosto, enquanto a família repousava a uma sombra (a minha mãe estava exausta), desci à praça do Giraldo. "É que em Évora todos os caminhos vão dar à Praça do Giraldo, desde a sua construção em 1571/1573".

Em poucos minutos cheguei e respirei a magia que os amigos me transmitiram. Já lá tinha estado, mas naquela hora, aquela pequena praça - rodeada de arcadas, belos candeeiros e fachadas de estilo neoclássico e romântico - tornara-se intimista, plena de vida saboreada. As pedras - calçada portuguesa - falavam como se tivessem alma. Já vi gente chorar ao sentir a comoção do lugar. Não foi o caso, mas não podia deixar de tomar um café numa sala de visitas que era, naquele momento, um pouco minha. O cante alentejano também.

E, em tempo de confinamento, apetece viajar por dentro de memórias e revisitar lugares e emoções.

Teresa Almeida Subtil








terça-feira, 17 de novembro de 2020

Uns e outros

 


Fundação Dionísio Pinheiro e Alice Cardoso Pinheiro

18 de setembro  ·

!DE CANETA EM RISTE CONTRA O VÍRUS!

Partilhamos a obra enviada pela Autora Maria Teresa Subtil.

 

Uns e outros


Cumpri.

Saboreei a casa dia a dia

E o jardim em cada pétala.

Li muito sobre pandemia

Atordoada, desisti.

 

E desisti

De te encontrar no café, na rua, na tertúlia.

Embotada pela nostalgia

Escrever pouco consegui.

 

Será que

O universo nos faz reavaliar

A vida stressada que levamos

E os desmandos no planeta azul?

 

E mudamos uns e outros

E como sempre de modo diferente

O trabalho, o pão, o teto, a educação …

 

Subimos ou descemos?

Refugiei-me na leitura e meus netos

Minha aventura permanente.

Sentindo saudade

De rostos abertos à liberdade.

 

Refugio-me, ainda,

Na saborosa intimidade

Que a vida consente 

De nos sermos presente.


Teresa Almeida Subtil 

Este projecto tem a parceria com a MODOCROMIA, Edições, Lda -

Maria Ester

quarta-feira, 11 de novembro de 2020

Doeu-me a vida


 

Doeu-me o ultimo abraço

E todos os outros
Com sabor a passagem
A despedida.
Doeu-me a cor
O sabor e o beijo
Que guardo na boca.
Doeu-me a emoção
Meu jeito adolescente
Doeu-me a vida
E o caminho de volta.
E não estar em ti perdida
É o que me dói
Ainda.
Teresa Almeida Subtil



segunda-feira, 2 de novembro de 2020

Esperava-te ao postigo

 

Esperava-te ao postigo

Com o coração num punho

A casa assombrava-se quando saías

E todos passavam atarefados


Não me queixava, nem sabias

Que a casa era grande

Para um coração pequenino

E que histórias de terror

Andavam de boca em boca

 

Esperava-te ao postigo

E a vida recomeçava quando chegavas


Com o tempo às costas

Exausta e tanto para fazer

E da agricultura não te desligavas

Vida que, por vezes, comandavas

 

Mais tarde parecias minha filha

Eras tu que ficavas ao postigo

Com o coração num punho

E o mundo só tinha encanto

E a alegria só recomeçava

Quando eu chegava.



Speraba-t'al postigo

Speraba-t' al postigo
Cul coraçon nun punho
La casa assumbraba-se
Quando salies
I todos passában chenos de priessa.

Nun me queixaba, nien sabies
Que la casa era grande
Para un coraçon pequerrico
I que stórias de grima
Fazien córrio por ende.

Spraba-t'al postigo
I la bida riampeçaba
Quando chegabas
Cul tiempo a las cuostas.

Sbaforida i tanto para fazer
De la tierra nun t' apartabas
Bida que a las bezes
Quemandabas

Mais tarde, parecies mie filha
Eras tu que quedabas al postigo
Cul coraçon nun punho
I l mundo solo tenie sentido
I l'alegrie solo riampeçaba
Quando you chegaba.


Teresa Almeida Subtil



sexta-feira, 23 de outubro de 2020

Serenidade (Reeditado)


                                Com Amadeu Ferreira em Livraria Bulhosa - Lisboa


Serenidade (an mirandês)

Partiste cumo un assopro,
un airico tan brabo quanto sutible
de pura poesie. ...
Ancuontro-te, inda, streilha fulgurante,
ancentibo, sementeira a germinar
na naturalidade de ls caminos que trilheste.
Ancuontro, inda, na palabra derramada,
nas páiginas que deixeste, l brilho, la singularidade de l mirar,
la fiesta de la bida nua berdadeira risada - la tue.
Ancuontro-te, percipalmente, na serenidade de la lhuç q'abre camino
i mos amostra las pequeinhas coisas, las que rialmente amportan.
Ancuontro, ne l splendor de l die que, an mi, se recuolhe,
tantas rezones para dezir:

 bien haias, Amadeu Ferreira.


Teresa Almeida Subtil


(Amadeu Ferreira era Presidente da Associação de Língua e Cultura Mirandesas.) 

quinta-feira, 15 de outubro de 2020

Íntimo diálogo



Da paisagem

Tomo apenas uma parte

Como se fora íntimo diálogo

Pura arte

De um coro regido

Por maestro sempre novo

Tons afinados

A um canto matinal antigo

E a palavra

É corpo de Outono

Bailado colorido

Que de passagem

Pinto contigo.


Teresa Almeida Subtil


"From the landscape
I take only one part
As if it were an intimate dialogue
Pure art
Of a led choir
By conductor always new
Tuned tones
To an ancient morning singing
And the word
It's Autumn's body
Colorful ballet
That while at it's passing

I paint with you."

Tradução de Ana Freire







terça-feira, 6 de outubro de 2020

A estrela é o vinho

                                                                

 Pura inspiração

Que vai da cepa ao copo

Da empatia ao brinde

Da encosta à folha que tomba

Das castas aos sons

E acertos de corte

Aos tonéis, à fermentação

Ao cheiro e à cor.

 

E chegas para a prova,

Para a tertúlia na adega,

Para a boda.

Aferindo a maturidade

O “bouquet”.

 

E se não existisses

Para que serviria

A suavidade, a estrutura

A alquimia?

 

Nem é preciso especialidade

Para que saia do olhar

O prazer de estar

Que a vida é transmutação

Num processo de qualidade. 


Teresa Almeida Subtil






segunda-feira, 28 de setembro de 2020

La casa cheiraba a Setembre

 

La casa cheiraba a Setembre

Lhougo a pormanhana abri la puorta

I chegou-me l'oulor a fruita madura

La casa cheiraba a Setembre.

L més que la perfumaba.

 

Atrabessei l pátio de lhaijes de granito

Chubi las scaleiras anchas de piedra única

Lhabadas cumo se fura siempre fiesta.

Na mano un galho de bioletas.

 

Alhá stában ls pincels, la tela ne l cabalete

I nas paredes pinturas bariadas

L'assinatura era nuossa.

Solo nun ambentei la cadeira antiga de palhica.

 

La puorta de trás

Abre la natureza eimensa

L bolo de l mirar i l'anfenito galgar de l riu

I las abes d'altibo porte i ls pardales

I l mielro a cantar a la mie chegada

Cumo siempre.

 

Sentei-me nas scaleiras, a la selombra de la parreira

Carregada d'ubas brancas- moscatel.

Andecisa na biaige: ler ó screbir?

I deixei correr l tiempo antre un bolo i outro

I l prazer cuntina.

 

Teresa Almeida Subtil






terça-feira, 22 de setembro de 2020

Valados de vida


Vou sorvendo verso a verso 

Valados de vida 

Êxtase de bagos maduros

 Escarpas e reflexos 

E a corrente 

E o sentir a deslizar 

E o prazer de ler 

A arte a duras penas 

E as cantigas 

Em que me desarmas


Teresa Almeida Subtil




domingo, 13 de setembro de 2020

Terra Fremente


É breve o momento

De beijar o verso e teus lábios

E acordar a um sonho erguido

Que se entretece em nossos passos

Laço-verbo, indefinido tempo.


Entre teus braços e tão curto espaço.

Se perdem as chaves do pensamento.


Rimar com o vento. Sentir-te a pele

E palavras cristalinas

A mergulhar no líquido seio

Do entardecer que nos abraça

Em contratempo.

Terra fremente - mulher.


Deixar fluir o azul em movimento

E afagar a rosa e o perfume

De um sentimento maior.

Meu amor


Teresa Almeida Subtil



quinta-feira, 3 de setembro de 2020

Lhaços d' eidentidade

La música sal de riba dun castielho sbarulhado que chora i canta. Ye algo que se sinte quando un s’achega a Miranda de l Douro. Son piedras que guárdan segredos i traiçones al tiempo de la guerra de ls siete anhos. Cunflito que mergulhou Miranda de l Douro nun marasmo q’habie de durar até la custruçon de las barraiges - Picuote, Miranda i Bempuosta. Hai que scuitar la música desta tierra, senti-la cumo quien scuita la boç de las peinhas, de l riu, de ls páixaros i de l aire que amerosa las arribas. “Essa fraga de que falo naciu antre las outras de la Tierra de Miranda … Un die falou, na sue fala dura i “caçurra”. Bós l’oubistes, i, cumo bós desistes, bos ancantestes, porque nunca habiedes oubido falar fragas.”dixo António Maria Mourinho, un búltio de la cultura mirandesa. Ye cierto que la música ye un modo de comunicar sien trancones, cumo se fuora l’alma de l ouniberso. Ye un filo d´auga que nace i cuorre, a la beç debagarico, a la beç an bertige de cachon. Ye ua fuorte i deseiada probocaçon até ancuntrar salida. Bonda sentir, i un deixar-se lhebar i apuis l cuorpo ye solo música. Ye suidade, amor, alegrie i tristeza tamien. Ye eimoçon, ye poeisie sien palabras, mas adonde todas ancóntran agarimo. Teresa chube quaije siempre las scaleiras de l castielho, cumo se cuntinasse a ir al sou sítio de trabalho. Un ganha-le carino a las piedras. De tanto las saber, até cuida que le perténcen i, an buona berdade, eilhas son de quien las ama. Fui ende que Teresa se dou de cuonta q’afinal l sonido benie de La Casa de La Música Mirandesa, mesmo al lhado de l castielho, un eidefício tipo Adães Bermudes que siempre serbiu las cousas de l’Eiducaçon: fui scuola purmaira i apuis Delegaçon Scolar. Scuitaba-se ua moda tan bien tocada i cantada que ls pies de Teresa salírun de las scaleiras cuidando q’era ua águila an riba de l riu, beilando an total lhiberdade. La Casa ye, agora, un centro cultural que ten cumo oujetibo zambuolber la cultura musical tradicional de la Tierra de Miranda. Ls strumientos musicales dan prazer a quien ls toca i a quien na melodie s’ambuolbe. Hai pessonas mui criatibas cun halbelidade de nacéncia cumo tiu Ángelo Arribas, afamado gaiteiro mirandés, que fizo la sue purmeira gaita de fuolhe cun piel de rato, quando andaba culas canhonas pul monte; tiu Lérias fizo ua guitarra cun caixas de lhata i Paulo Meirinhos de l grupo "Galandum Galundaina" ressuscitou-la i fai, tamien, bários strumientos cun materiales cimpres. Merece la pena coincer la beleza, la criatebidade, la bariadade i l’outenticidade de l’artesanato mirandés. I Teresa bai lhembrando que antrou nun baile de ruodra ambaixo dun carrasco, mal chegou a Miranda, sien saber l que iba a bailar, mas staba aquestumada zde l tiempo de l CIC de Lhamego adonde todos ls anhos fazien un spetáclo ne l die 8 de dezembre, ne l Teatro Ribeiro da Conceição. La sala quedaba chena para assistíren a quelóquios, cantigas, bailes, etc. Lhembraba-se de la balsa, de las qzardas , de l Zorba i de ls bailes tradicionales de Pertual. L spetáculo era cunsiderado de muita culidade porque las freiras s’apurában ne ls ansaios. Apuis desse baile ambaixo dun carrasco, na barraige de Picuote, l grupo fui cumbidado para animar las fiestas de la fin d’anho de todos ls cunceilhos de l çtrito de Bergáncia. Purmeiro éran solo ls porsores de l cunceilho de Miranda, mas apuis ajuntórun-se ls porsores mirandeses que dában classe por ende i de qualquiera grau d’ansino. Lúcia i José Teixeira, éran l fincon, un par que zde ninos daprendírun cun António Maria Mourinho, l purmeiro a zgalhar pul strangeiro la riqueza de la cultura mirandesa. Fundou, an 1945, l Grupo Mirandês de Duas Igrejas– Pauliteiros, danças mistas, coros i strumientos -. grupo que fui çtinguido pula Fundaçon F.V.S. d’Hamburgo cun l galardon “Europeu de Arte Popupar” . Eilhes i ls que se le seguírun tornórun-se ambaixadores culturales de Pertual pul mundo. Era nesse tiempo Júlio Meirinhos l persidente de la Câmara i fui el que, cumo deputado a la Assemblé de la Repúbica, cunseguiu aprobar la lhéngua mirandesa cumo lhéngua oufecial de Pertual, pula Lei 7/99 de 29 de Janeiro. Nas scuolas ls alunos daprendien ls bailes de la sue tierra. Cun las lhetras de las cantigas benie la lhéngua que se falaba mais nas aldés do que na cidade de Miranda, I ls alunos sabien mais mirandés que ls porsores que benien de fuora. Las lhetras son cimpricas i adbertidas, cumo a puxar l cuorpo al mobimiento, modas de l campo, de l lar i de l amor cumo yá deixou screbido Leite de Vasconcelos. I, cun eilhas, las lhonas i rimances la lhéngua fui fazendo camino. Fui ua corona de glória pa l grupo de la Associaçon de Porsores de l Praino Mirandés (fundada an 1984) ser l purmeiro a lhebar las danças mistas a la Índia adonde ancuntrórun traços de l nuosso paíç: la toponímia, nomes de pessonas i outros. Ne l çfile la capa d’honras i la bandeira nacional íban siempre an purmeiro lhugar. I a la fin l grupo de tocadores cun la gaita de fuolhe, ls férricos, l tamboril, la caixa, las castanhuolas, la fraita pastoril, l regaleijo i las charracas. An todas las atuaçones nun faltou l Filadouro tan calatelístico de la bida rural de la nuosa tierra. Era tamien l sfergante an que s'amostraba l traije i se falaba un cachico de mirandés. Ls pertueses q’alhá bibien recebírun-los cun muito carino i l’anteraçon cultural cul pobo andiano fui un grande anriquecimiento. Fazírun alhá un magosto i fui ua alegrie mui grande pa l cónsul, l outor de l cumbite, i pa la comunidade pertuesa por podéren rebibir ls questumes de la sue tierra. Miranda ye, sien dúbeda ua tierra musical i an qualquiera praça de l cunceilho s’ajunta ua quadrilha d’homes i ties. De ls ninos als mais bielhos, todos s’astrében i s’adbírten bailando . Hai siempre un gaiteiro de pruntidon ou un que sabe de regaleijo para acumpanhar l repassiado, la dança de ruodra de cunquista, d’antusiasmo. Ls pares ban antrando i salindo cunsante la gana de cada un. L nordeste ten danças paralelas i de ruodra: son lhaços culturales benidos de la lhunjura de ls tiempos. Ls pauliteiros, faien parte deste grandioso patrimonho i na sue coreografie retrátan la bida de l campo, cun bigor i fuorte spresson . Dízen ls anbestigadores que ls pauliteiros poderan tener raízes nas danças indo-ouropeias de spadas i, agora, quaije son l calatriç de la tierra de Miranda. De la Casa de La Música Mirandesa scapaba-se l sonido dua dança galana, cun balor antropológico andescutible. Era “L Pingacho”, cuja coreografie poderá tener ourige nun culto fálico. L Pingacho ye de l tipo paralelo de ls bailados mirandeses ou de queluna, cumo l Galandum, La Bicha, L Redondo, Las Lhigas Berdes, L Maganon, La Saia de la Carolina. Outros de ruodra (Geriboilas, Fandango, Repasseados) outros a par (Mira-me Miguel). I musical ye, tambien, la fala de l praino i nun se puode perder l sou balor eimaterial que passa pul rimance, las modas d’arrolhar, de las mondas i filadouros. Algues parécen cantos gregorianos por bias de la religion. De buona mimória ye tamien l Abade de Baçal que dou lhargos passos na arqueologie na eitnografie i na stória de l çtrito. Son, tamien, lhargos ls passos quando nace ua Associaçon de Lhéngua i Cultura Mirandesa, quando florécen classes de mirandés an Miranda i noutros puontos de l paíç, quando se scríben lhibros, se publica an jornales, rebistas i na anterneta, quando se fai un festibal bilhingue ou quando se cunquista mais un falante. I speramos que la lhéngua que ye de todos tenga mais porsores, manuales i que faga parte de las lhénguas minoritaias de l Ouropa. L grupo de Porsores de l Praino dedicou-se a la defénsia i dibulgaçon de ls balores eitnográficos desta tierra i cada grupo ye siempre un lhaço cultural. Hai aldés que téntan recustruir l modo de bida datrás i faien de l pobo un museu que dá nuoba bida a tierras quaije zertas. I un terreiro an qualquiera aldé tresforma-se an bida i lhamareda dun pobo que que na música i na dança bota fuora l’alegrie que siempre tube andrento. L mirandés ye la casa de nuossos pais, dezie un home na praça. Tenie rezon: son páixaros que nun quieren perder l nial, nien la risa, nien las raízes; nun quieren perder la sue eidentidade.

Teresa Almeida Subtil

                                                      

  



   



 

LIBERDADE